ĐI SĂN CÁ CHIÊN – THỦY QUÁI SÔNG ĐÀ
—casongda.com,cá sông đà—

Tất cả những hình ảnh & video trong bài viết này được chính tôi chụp trong suốt hơn 3 năm, hàng loạt các chuyến đi bắt cá nơi thượng nguồn Sông Đà cùng anh em đồng bào dân tộc bản xứ.

Trong tất cả các loại cá ở Sông Đà nói riêng, và cá sông/suối Tây Bắc nói chung. Cá Chiên (Goonch Fish) là loại cá kì dị nhất, có vẻ bề ngoài nhìn đáng sợ nhất, và kích thước cũng thuộc vào hàng khủng nhất (ngang tầm về kích thước, chỉ có cá Lăng mới địch lại nổi). Tôi còn nhớ khi còn bé, nhà tôi là tiểu thương, kinh doanh ở chợ thượng nguồn Sông Đà, những con cá Chiên có kích thước >30kg được các anh em đồng bào dân tộc bản xứ câu được, mang về mổ xẻ, bán ngay tại chợ! Nhìn những con cá Chiên nằm dài hơn cả cái bàn bán thịt của cánh ba-toa, thịt vàng ươm, giá còn rẻ hơn thịt lợn! Thật, các bác ai đã từng sống ở thượng nguồn Sông Đà quãng những năm 1995 trở về trước, sẽ hiểu được cá Chiên & Lăng Sông Đà to, nhiều và rẻ thế nào.

Đến bây giờ, Sông Đà đã mất đi vẻ hoang sơ, mất đi những ghềnh thác, những vực nước xiết & sâu hàng chục mét. Chán thật, thủy điện Hòa Bình, Thủy Điện Sơn La, rồi rất sớm thôi, Thủy Điện Lai Châu sau khi hoàn thành, tích nước. Toàn bộ sông Đà sẽ biến thành “hồ Đà” thì đúng hơn, lòng hồ tuy nước sâu, nhưng phẳng lặng. Cá Chiên & Lăng rất khó phát triển & sinh sống ở môi trường nước như thế. Chúng phải trú ngụ ở những vách đá, hang đá có nước chảy xiết! Tôi tiếc nuối vô cùng khi chứng kiến Sông Đà ngày càng phẳng lặng….

Công việc của tôi bây giờ được gắn bó nhiều hơn với rừng, với núi, với những dòng sông/suối Tây Bắc. Đặc biệt là gắn bó với bà con đồng bào dân tộc thiểu số ở thượng nguồn Sông Đà. Tham gia cùng bà con, anh em dân bản đi chơi, đi làm ăn nhiều, và tất nhiên cả những chuyến lênh đênh sông nước Đà Giang để đánh bắt cá. Chúng tôi vẫn dùng lưới để thả, dùng lưỡi câu để câu cá Chiên! Lưỡi câu phải là loại lưỡi lớn, to bản, dây câu dùng bây dây dù to bự chảng mới hy vọng câu được loài thủy quái này ở sông Đà. Dù kích thước nhỏ, nhưng chúng có hàm răng cực kì sắc, giống hệt như hàm cá mập, dây câu mà nhỏ, nó giằng đứt dây ngay.

câu cá Chiên - Sông Đà - 1

Cá Chiên và Cá Lăng có đặc điểm sinh sống tương đối giống nhau, chúng trú ngụ ở những vị trí hết sức hiểm trở, nước sâu và nhiều xoáy.

câu cá Chiên - Sông Đà - 2

Bây giờ, chỉ ở thượng nguồn sông Đà, nơi những nghềnh thác chảy xiết, đổ ầm ầm xuống những vực nước sâu hàng chục mét mới là thiên đường trú ngụ của cá Chiên & cá Lăng.

thượng nguồn sông Đà

Các anh chị nhìn thử xem có đáng sợ không, cá Chiên có đôi mắt giống loài bò sát hơn là cá.

Cá Chiên - Sông Đà - Goonch Fish - 1

Cá Chiên có lớp da dày, giống như da lợn thì đúng hơn. Tương đối dày, và có 1 lớp mỡ mỏng giữa da và thịt.

Cá Chiên - Sông Đà - Goonch Fish - 2

Đôi hàm răng lởm chởm cực kì sắc. Có lần tôi chủ quan, trong lúc làm thịt 1 con cá Chiên cỡ hơn 3kg, vô tình nắm tay vào mồm, nó giằng cho 1 cái, chảy máu toe toét.

Cá Chiên - Sông Đà - Goonch Fish - 3

Phần đầu rất to, và cứng. Nhiều người còn gọi cá Chiên là “Cá Gỗ”, vì chúng ít khi di chuyển, không chạy thục mạng như các loài cá có vảy khác. Mà thường nằm im trong hang, đến đêm tối mới mò đi kếm ăn.

Cá Chiên - Sông Đà - Goonch Fish - 5

Cậu em tôi, trong 1 chuyến đi cùng tôi, được nhìn thấy cá Chiên lần đầu. Thích quá, xem nó biểu lộ “tình cảm” có sợ không này. He he :))

Cá Chiên - Sông Đà - Goonch Fish - 6

Thịt Cá Chiên rất đặc biệt, màu vàng, toàn bộ thân mình không có xương dăm. Chỉ có xương sống chạy dài từ đầu -> đuôi cá. Thịt rắn chắc, càng to càng chắc, nhưng với những con có kích thước >5kg, thường có mùi hơi hoi hoi đặc trưng của cá Chiên. Tất nhiên phải là người sành ăn, ăn quen mới biết, mà ăn quen rồi, nghiện mùi này.

Thịt cá Chiên Sông Đà - 1

Chúng tôi đi đánh bắt cá, mỗi chuyến đi chỉ mang theo gạo & muối. Thực phẩm thì kiếm được gì ăn nấy. Đây là món Gỏi Cá Chiên, trộn với 1 loại lá cây rừng rất chát. Nhưng chính vị chát làm chín thịt cá, ăn ngon lắm. Lần đầu tôi chỉ dám ăn 1 chút, nhưng rồi, chén thùm thụp, gắp còn nhanh hơn cả máy khâu.

Gỏi cá Chiên - Sông Đà

Đây là món cá Chiên nấu, hay kho tùy ý gọi. Cách ăn này phổ biến nhất của bà con đồng bào Thái. Nhà tôi cũng ăn cách này.

Thịt cá Chiên cắt miếng to bằng bao diêm, hoặc 2 bao diêm. Xếp vào nồi, cho chút bột canh, thêm tí nước rồi đun. Chú ý là chỉ cần 1 tí nước thôi, đun gần cạn nước rồi mới thái lá Tía Tô nhỏ, rắc vào. Bắc ra, ăn nóng thì ngon tuyệt trần. Cái mùi của lá Tía Tô cực kì hợp với thịt Cá Chiên.

Cá Chiên Sông Đà kho

Cá Chiên & cá Lăng thì ít khi được sấy khô. Vì…thịt tóp teo đi, ngót đi nhiều lắm, thêm nữa là đây là loại cá có giá trị cao, mang đi làm khô thì có mà chết tiền. Tôi chỉ dám làm 1 ít, mang về cho mọi người trong gia đình dùng thưởng thức cá Chiên sấy khô như nào thế này thôi. Phải nói là ăn cực ngon, bùi bùi, dai dai, mà không bao giờ sợ bị hóc xương.

Cá Chiên Sông Đà hun khói